Η Μονή Καθαρών, χτισμένη στον Νήριτο σε υψόμετρο 550 μέτρων, είναι αφιερωμένη στο Γενέσιον της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου) και αποτελεί επίκεντρο της θρησκευτικής ζωής της Ιθάκης. Η ονομασία της οφείλεται στην παράδοση κατά την οποία η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε άθικτη μέσα σε καιόμενα «κάθαρα», ξερόχορτα και θάμνους, ακριβώς στο σημείο όπου χτίστηκε το μοναστήρι. Άλλη εκδοχή συνδέει την Μονή με την μεσαιωνική χριστιανική αίρεση των Καθαρών. Οι πρώτες μαρτυρίες για το κτηριακό συγκρότημα της Μονής ανάγονται στο 1696, όμως ο ναός προϋπήρχε. Ο σημερινός ναός κτίστηκε μετά τους σεισμούς του 1953.

Λιθόκτιστη δεξαμενή νερού για τα κοπάδια της Μονής. Στην οροφή της υπάρχει το χαρακτηριστικό «αλώνι», δηλαδή η οροφή έχει την κατάλληλη κλίση ώστε να συλλέγει τα νερά των βροχών.

Ο Νήριτος είναι ο κύριος ορεινός όγκος του βόρειου τμήματος της Ιθάκης και, με υψόμετρο 809 μέτρων, το ψηλότερο βουνό όλου του νησιού. Η ονομασία του είναι ομηρική: Οι τρεις αδελφοί Νήριτος, Πολύκτωρ και Ίθακος έχτισαν την «τυκτήν κρήνην», που ύδρευε την πόλη της Ιθάκης (Οδύσσειας ρ 205-207). Από τον Νήριτο πήρε την ονομασία του το ψηλότερο βουνό της Ιθάκης. Στο ομηρικό κείμενο, το όρος «Νήριτον» αποτελεί κύριο γνώρισμα της Ιθάκης (Ιλιάδας Β 631-632, Οδύσσειας ι 21-22) και χαρακτηρίζεται «εινοσίφυλλον» και «αριπρεπές», δηλαδή «βουνό που σείονται από τον άνεμο τα φυλλώματα των δέντρων του» και «μεγαλοπρεπές».

Θαυμαστές λίθινες κατασκευές που μετατρέπουν το βραχώδες έδαφος σε μικρά, καλλιεργήσιμα τμήματα γης.

Η άφθονη πέτρα του Νηρίτου, γερή αλλά ευκολοδούλευτη, είναι ιδανική για την κατασκευή λίθινων αντικειμένων. Η εργασία του λιθοξόου (πελεκάνου) ήταν μία από τις βασικές ασχολίες των κατοίκων της Ανωγής, που δούλευαν την πέτρα και έφτιαχναν πέτρινα μέλη οικοδομής, όπως αγκωνάρια, ανώφλια, κατώφλια, σκαλιά, στόμια δεξαμενών κλπ.

Ορεινός οικισμός της Ιθάκης, ένας από τους τρεις παλαιότερους οικισμούς του νησιού, μαζί με την Εξωγή και την Παλαιόχωρα (πρώτη αναφορά το 1548). Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ανωγή είναι ο παλαιότερος από τους τρεις αυτούς οικισμούς, με ζωή πολύ πριν την βενετική κυριαρχία στην Ιθάκη (1504), και ότι η Ανωγή ήταν ο κυριότερος οικισμός («πρωτεύουσα») της Ιθάκης την εποχή που η Ιθάκη, η Κεφαλληνία και η Ζάκυνθος αποτελούσαν την «Παλατινή Κομητεία», μέρος του Βασιλείου της Σικελίας (1185-1479). Ο οικισμός ονομάστηκε Ανωγή (στην ντοπιολαλιά: «Ανωή» και ο κάτοικος: «Ανωησάνος»), επειδή είναι χτισμένος στο πιο μεγάλο υψόμετρο σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς της Ιθάκης. Η ονομασία Ανωγή αναφέρεται για πρώτη φορά σε βενετικό έγγραφο του 1590 (ως «Anoi»). Η Ανωγή είναι χτισμένη στο ψηλότερο τμήμα του οροπεδίου, σε υψόμετρο πάνω από τα 500 μέτρα, για να μένει αθέατη από τα παραπλέοντα πλοία, τότε που η πειρατεία ήταν ανεξέλεγκτη. Το ευρύ οροπέδιο του Νηρίτου έδινε άνεση χώρου στον οικισμό και τον απαραίτητο τόπο για σπορές.

Η άφθονη νηρήτια πέτρα αποτέλεσε την πρώτη ύλη για μία από τις βασικές ασχολίες των κατοίκων, αυτήν του λιθοπελεκητή, ενώ τα αναρίθμητα ελαιόδεντρα (η ντόπια ποικιλία, καταγεγραμμένη ως «ανωησάνα») και η κτηνοτροφία στα βοσκοτόπια της Ανωγής ήταν δύο ακόμα βασικοί τρόποι προσπορισμού τροφής για τους παλιούς κατοίκους. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, αλλά και όπως φαίνεται από τα υπάρχοντα κτίσματα, η σημερινή Ανωγή είναι ο τέταρτος κατά χρονολογική σειρά οικισμός του οροπεδίου, μετά την Καμένη Χώρα, την Παλιά Ανωγή και τα Παξινάτα. Ο πληθυσμός της Ανωγής στα μέσα του 17ου αιώνα υπολογίζεται σε 1000-1500 κατοίκους. Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι είναι λίγες δεκάδες. Η πλατεία της Ανωγής βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού, μπροστά στην μεγάλη εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στην πλατεία δεσπόζει το πέτρινο βενετσιάνικο καμπαναριό της εκκλησίας. Γύρω βλέπετε παραδοσιακά σπίτια και το διώροφο πέτρινο καφενείο.

Ναός μεγάλων διαστάσεων (38 x 8 x 8 μ.) ρυθμού βασιλικής, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (εορτάζει στις 15 Αυγούστου). Πρώτη μνεία του ναού έχουμε στα 1565, αλλά σύμφωνα με εκτιμήσεις κατασκευάστηκε γύρω στα 1300 και πάντως πριν το 1479, δηλαδή κατά την περίοδο της Παλατινής Κομητείας, όταν η Ανωγή ήταν η πρωτεύουσα του νησιού και ο ναός της ήταν η μητρόπολη της Ιθάκης. Ο ναός έχει εξαιρετική αγιογράφηση βυζαντινής τεχνοτροπίας, διατεταγμένη σε πέντε παράλληλες ζώνες, έργο του 1680 από τον αγιογράφο Αντώνιο εξ Αγράφων. Άλλα χαρακτηριστικά του ναού είναι το ξύλινο δωδεκάορτο της εποχής του 1821, ο διώροφος γυναικωνίτης και οι πήλινες εντοιχισμένες στάμνες για την ακουστική του ναού.