bq1  3.Βαθύ - Περαχώρι (από Σπήλαιο Νυμφών)
    
details over description1
Συναρπαστική πεζοπορία που διατρέχοντας μια χρονική απόσταση πέντε αιώνμων σας μεταφέρει από την σημερινή στην ενετική πρωτεύουσα της Ιθάκης. Βρίσκεστε στην κεντρική πλατεία στο Βαθύ. Διασχίζετε τα στενά δρομάκια του όμορφου νησιώτικου οικισμού, περνάτε μπροστά από τον ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και φθάνετε στην αρχή μια αριστοτεχνικά κατασκευασμένης λίθινης σκάλας που οδηγεί ψηλά στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, εμβληματικό κτήριο της εποχής της Αγγλοκρατίας. Συνεχίζετε, βγένεται από την πόλη και βαδίζετε σε ένα θαυμάσιο μονοπάτι που διασχίζει οριζίντια την κατάφυτη από ελαιόδεντρα πλαγιά πάνω από το ΄λιμάνι και οδηγεί στο Σπήλαιο των Νυμφών. Ανεβαίνετε στο ύψωμα με τα δύο εκκλήσάκια και ύσυτερα βαδίζετε πανω από την κορυφογραμμή του λόφου, έχοντας μπροστά σας το επιβλητικό Πεταλιάτικο βουνό. Στο πλακόστρωμένο αλώνι που βρίσκετε αριστερά και από μακρυά αρχίζετε να βλέπετε τα πέτρινα ερέιπια της εγκαταλελειμένης πόλιτείας. Στην πρώτη ράχη που συναντάτε, βλέπετε προς το Βαθύ ένα δεύτερο πολύ παλιό πέτρινο αλώνι, πίσω του ένα μεγάλω ερειπωμένο κτήριο και πάνω ψηλά ανάμεσα στα δέντρα τα ερείπια σπιτιών.
Έχετε φτάσει στην Παλαιχώρα! Αυτήν την απότομη πλαγιά, πάνω από το μοναδικά προφυλαγμένο λιμάνι Βαθύ, με απεριόριστη θέα προς την θάλασσα ανατολικά της Ιθάκης, επέλεξαν οι βενετοί για θέση της πρωτεύουσας του νησιού. Βαδίζετε στο χωμάτινο δρομάκι, ενώ αριστερά και δεξιά διακρίνετε ερείπια του αραιοχτισμένου οικισμού. Στην τρίτη ράχη που θα συναντήσετε, το δρομάκι φαρδαίμνει πολύ και δίπλα βλέπετε ένα μεγάλο διώροφο κτήριο. Ίσως εδώ να ήταν το κέντρο της παλιάς πρωτεύουσας. Σε μιά ακόμη στροφή του δρόμου, θα αντικρίσετε το κωδωνοστάσιο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου να υψώνεται αγέρωχο δίπλα στο ναό. Συνεχίζετε, αφήνοντας πίσω σας τον ερειπωμένο οικισμό και μετά από περπάτημα περίπου 10 λεπτών βρίσκεστε σε μια διακλάδωση. Το μονοπάτι αριστερά οδηγεί στην Παναγία την Μαρουλάτικη. Η βασική διαδρομή καταλήγει πάνω από τον παλαιό ναό της Παναγίας, στο πιο ψηλό σημείο του Περαχωρίου.
Βαθύ
Βαθύ ονομάζεται ο κόλπος-φυσικό λιμάνι της Νοτίου Ιθάκης, αλλά και ο οικισμός που είναι χτισμένος στον μυχό του κόλπου αυτού, η πρωτεύουσα του νησιού. Ο κόλπος ονομάστηκε «Βαθύ», επειδή εισχωρεί σε μεγάλο βάθος στην στεριά. Το μεγάλο οριζόντιο βάθος του, η στενή του είσοδος και το ότι βρίσκεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο του Μώλου τον κάνουν ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας. Από την ονομασία του κόλπου, ονομάστηκε «Βαθύ» και ο οικισμός. Η ονομασία «Βαθύ» αναφέρεται από το 1548 ως ονομασία του λιμανιού. Ως ονομασία του οικισμού αναφέρεται από το 1675. Μελετητές τοποθετούν στον κόλπο Βαθύ τον ομηρικό «λιμένα του Φόρκυνος», όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα, λόγω της ομοιότητας προς την ομηρική περιγραφή (Οδύσσειας ν 96-101). Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν κατοίκηση στην θέση του σημερινού οικισμού κατά την Ρωμαϊκή Εποχή. Στον Μεσαίωνα το φυσικό λιμάνι Βαθύ αποκτά μεγάλη σπουδαιότητα.
5
5
Με την Ενετοκρατία (1504-1797), οι νέοι κυρίαρχοι της Ιθάκης από την αρχή θεώρησαν σπουδαίο τον κόλπο Βαθύ, τον οποίο είχαν μάθει να εκτιμούν κατά τις ναυμαχίες εκείνων των χρόνων ως ναύσταθμο κατεξοχήν ασφαλή. Έτσι επέλεξαν την θέση της Παλαιοχώρας, στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Βαθέος, ως διοικητικό κέντρο («πρωτεύουσα») της Ιθάκης. Μέσα στην περίοδο της Ενετοκρατίας, κάτοικοι της Παλαιοχώρας και του Κουνουβάτου άφησαν τους οικισμούς τους και μετοίκισαν κοντά στο λιμάνι και σταδιακά το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της Νότιας Ιθάκης μετατοπίστηκε από την Παλαιοχώρα στο Βαθύ. Έτσι, οι Ενετοί μετέφεραν εκεί την διοικητική έδρα του νησιού. Μετά την Ενετοκρατία ο πληθυσμός του Βαθέος ενισχύθηκε από κατοίκους του Περαχωρίου και αργότερα όλης της Ιθάκης που αποφάσισαν να μετοικήσουν στην πρωτεύουσα. Ο πληθυσμός του Βαθέος το 1866, εποχή πληθυσμιακής ακμής, ήταν 4.516 κάτοικοι. Σύμφωνα με την απογραφή 2011 ο πληθυσμός είναι 1.816 κάτοικοι.
 
Βαθύ ονομάζεται ο κόλπος-φυσικό λιμάνι της Νοτίου Ιθάκης, αλλά και ο οικισμός που είναι χτισμένος στον μυχό του κόλπου αυτού, η πρωτεύουσα του νησιού. Ο κόλπος ονομάστηκε «Βαθύ», επειδή εισχωρεί σε μεγάλο βάθος στην στεριά. Το μεγάλο οριζόντιο βάθος του, η στενή του είσοδος και το ότι βρίσκεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο του Μώλου τον κάνουν ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας. Από την ονομασία του κόλπου, ονομάστηκε «Βαθύ» και ο οικισμός. Η ονομασία «Βαθύ» αναφέρεται από το 1548 ως ονομασία του λιμανιού. Ως ονομασία του οικισμού αναφέρεται από το 1675. Μελετητές τοποθετούν στον κόλπο Βαθύ τον ομηρικό «λιμένα του Φόρκυνος», όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα, λόγω της ομοιότητας προς την ομηρική περιγραφή (Οδύσσειας ν 96-101). Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν κατοίκηση στην θέση του σημερινού οικισμού κατά την Ρωμαϊκή Εποχή. Στον Μεσαίωνα το φυσικό λιμάνι Βαθύ αποκτά μεγάλη σπουδαιότητα.
5
Προτομή Ομήρου
Έργο του γλύπτη Στάθη Αλεξόπουλου, που τοποθετήθηκε το 2011 στην πλατεία του Βαθέος απέναντι από το άγαλμα του Οδυσσέα. Στην βάση της προτομής είναι χαραγμένος ο χρησμός του Μαντείου του Δελφών προς τον αυτοκράτορα της Ρώμης, Αδριανό: «έδος δ’ Ιθακήσιός εστιν. Τηλέμαχος δε πατήρ και Νεστορέη Επικάστη μήτηρ, η μιν έτικτε βροτών πολύ πάνσοφον άνδρα», δηλαδή: «…ως προς την διαμονή του είναι Ιθακήσιος. Πατέρας του ήταν ο Τηλέμαχος και μητέρα του η Επικάστη, της γενιάς του Νέστορα – αυτή τον γέννησε ως τον πιο σοφό ανάμεσα στους ανθρώπους».
Άγαλμα Οδυσσέα
Έργο της Ιθακήσιας γλύπτριας Κορίνας Κασσιανού, που τοποθετήθηκε το έτος 2011 στον μικρό μόλο της πλατείας στο Βαθύ. Το άγαλμα είναι δισυπόστατο: από την μια πλευρά ο βασιλιάς της Ιθάκης ατενίζει αγέρωχος το πέλαγος και από την άλλη κωπηλατεί με αγωνία και γενναιότητα.
Σκάλα προς Γαρδελάκι
Μνημειακή σκάλα που ξεκινάει από το κέντρο της πόλης και οδηγεί ψηλά προς τον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Γαρδελάκι). Είναι κατασκευασμένη από άψογα λειασμένες πέτρες, με αναλογίες και διάταξη σκαλοπατιών που κάνουν άνετη την ανάβαση. Το ρείθρο κατά μήκος της σκάλας καλύπτεται ανά τακτά διαστήματα από πέτρινες τετραγωνικές πλάκες που σχηματίζουν πεζούλια, σημεία για στάση, ξεκούραση, συνάντηση ή συζήτηση.
Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου «Γαρδελάκι»
Μεγάλος ναός ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής χτισμένος το 1845 στην κορυφή υψώματος δυτικά του λιμανιού, στην θέση προϋπάρχοντος μικρότερου ναού. Στην αυλή του ναού οδηγεί μια αριστοτεχνική πέτρινη σκάλα. Στην πρόσοψη υπάρχουν τρεις θύρες εισόδου, με τριγωνική στέψη (αέτωμα). Η κεντρική θύρα πλαισιώνεται από μεγαλύτερη, διακοσμητική, θύρα, που σχηματίζεται από λίθινους κίονες και αέτωμα. Την μεγαλοπρεπή θύρα κοσμούν ανάγλυφες παραστάσεις με τον δικέφαλο αετό και δράκους. Μέσα στον ναό υπάρχει ξύλινο τέμπλο με θαυμάσιες δεσποτικές εικόνες και μεγάλος χρυσοκέντητος Επιτάφιος εξαιρετικής τέχνης που εικονίζει την Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά τους σεισμούς του 1953 το κτήριο επισκευάστηκε και οι τοίχοι του μίκρυναν σε ύψος. Επίσης το κωδωνοστάσιο είναι έργο σύγχρονης αρχιτεκτονικής και αισθητικής. Στον περίβολο του ναού γινόταν η ταφή των Άγγλων κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Ο ναός εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Σπήλαιο Νυμφών
Σύμφωνα με την Οδύσσεια, στο σπήλαιο των Νυμφών έκρυψε ο Οδυσσέας τα δώρα του Αλκίνοου, βασιλιά των Φαιάκων, όταν επέστρεψε στην Ιθάκη. Μελετητές ταυτίζουν το ομηρικό σπήλαιο των Νυμφών με την Μαρμαροσπηλιά, καθώς τα χαρακτηριστικά της συμφωνούν με την περιγραφή της Οδύσσειας (ν 103-112, 347-350, 366-371). Στην Μαρμαροσπηλιά πραγματοποίησε ανασκαφές την περίοδο 1998-2001 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Saint Louis, αρχαιολόγος Σαράντης Συμεώνογλου. Τα ευρήματα είναι μεταξύ άλλων ειδώλια των Νυμφών και του Πανός, αγγεία με αφιερωματικές επιγραφές και δύο δαχτυλίδια που ανήκαν ίσως σε νεαρές ιέρειες. Το σπήλαιο δεν είναι επισκέψιμο, μέχρι την διαμόρφωση του χώρου. Συλλογή αναθημάτων από το ιερό των Νυμφών του σπηλαίου εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος.
Εξωκλήσι Αγ. Νικολάου
Εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο, προστάτη των ναυτικών, που έκτισαν Ιθακήσιοι πλοίαρχοι της εταιρείας Ωνάση το έτος 1968, στην θέση παλαιού ναΐσκου που κατέστρεψαν οι σεισμοί του 1953. Δίπλα στο εκκλησάκι είναι φυτρωμένη μια μεγάλη ήμερη βελανιδιά (Quercus ithaburensis subsp. macrolepis), σπάνιο δέντρο για την Ιθάκη, που στο κλαδί της είναι κρεμασμένη η καμπάνα του ναού.
Εξωκλήσι Αγ. Ανδρέα
Μικρό, πρόσφατα χτισμένο, εκκλησάκι κοντά στον Άγιο Νικόλαο.
Αλώνι
Πολύ παλιό, μεγάλο, λιθοστρωμένο αλώνι. Στο κέντρο του, μεγάλες πέτρες σχηματίζουν υποδοχή για τον «στιχερό», το δυνατό ξύλο που πάνω του έδεναν την τριχιά που συγκρατούσε τα ζώα όταν γυρνούσαν στο αλώνι. Περιμετρικά, στο επάνω μέρος του τοιχίου που βαστάζει το αλώνι, είναι τοποθετημένες μεγάλες πέτρινες πλάκες («καπάκια»), για την στερέωσή του.
Πεταλιάτικο
Το βουνό Πεταλιάτικο (ή Πεταλέικο), με υψόμετρο 669 μέτρων, είναι το ψηλότερο βουνό της Νοτίου Ιθάκης και δεύτερο ψηλότερο βουνό όλου του νησιού, μετά τον Νήριτο (υψόμετρο 809 μ.). Στην απότομη ανατολική πλαγιά του Πεταλιάτικου βουνού χτίστηκαν οι οικισμοί Παλαιοχώρα και Περαχώρι. Άλλα τοπόσημα του Πεταλιάτικου είναι η Μονή Ταξιαρχών και το δάσος Αφεντικός Λόγγος.
Παλαιοχώρα
Με την ονομασία «Παλαιοχώρα» είναι σήμερα γνωστός ο οικισμός «Πεταλάτα», ο ένας από τους τρεις παλαιότερους οικισμούς της Ιθάκης και πρώτη πρωτεύουσα του νησιού κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1504-1797), πριν αυτή μεταφερθεί στο Βαθύ. Ο οικισμός αναφέρεται για πρώτη φορά σε βενετικό έγγραφο του 1548, μαζί με την Ανωγή και την Εξωγή, όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι υπήρχε ήδη στις αρχές του 15ου αιώνα. Κατά την περίοδο της «Παλατινής Κομητείας» (1185-1479) διοικητικό κέντρο («πρωτεύουσα») της Ιθάκης ήταν η ορεινή Ανωγή, ασφαλής στο υψίπεδο του Νηρίτου. Οι Ενετοί, που στήριζαν την δύναμή τους στο ναυτικό, επέλεξαν τον οικισμό της Παλαιοχώρας για πρωτεύουσα της Ιθάκης, καθώς βρισκόταν πάνω από τον πολύ σημαντικό, καλά προφυλαγμένο λιμένα Βαθύ. Επίσης, η έντονη κλίση της πλαγιάς έκανε την πρόσβαση στον οικισμό πολύ δύσκολη για τους εισβολείς. Επιπλέον, η θέα από εδώ προς την θάλασσα ανατολικά της Ιθάκης είναι απεριόριστη, ενώ και η είσοδος του λιμανιού φαίνεται ολοκάθαρα, και έτσι κανένα εχθρικό πλοίο δεν θα μπορούσε να πλησιάσει χωρίς να γίνει αντιληπτό.
Πρώτοι κάτοικοι της νέας πρωτεύουσας πρέπει να ήταν ντόπιοι κάτοικοι από κάθε μέρος της Ιθάκης, μέτοικοι από τις γύρω περιοχές (κυρίως Κεφαλληνία), που ήλθαν να κατοικίσουν εδώ μετά το διάταγμα της Ενετικής Γερουσίας για τον εποικισμό της Ιθάκης (1504), και Ενετοί, μέλη της ενετικής διοίκησης του νησιού. Η ονομασία του οικισμού ήταν «Πεταλάτα», από το όνομα της κύριας οικογένειας του οικισμού, και «Χώρα», δηλαδή πρωτεύουσα του νησιού. Από τα χαρακτηριστικά του οικισμού και τα κτίσματα που σώζονται, έστω και πλημμελώς, μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα για τον οικισμό στα χρόνια της ακμής του. Ο οικισμός είναι αραιοχτισμένος σε μια πολύ μεγάλη έκταση της απότομης πλαγιάς του βουνού. Αυτό οφείλεται στην άνεση που πρόσφερε ο χώρος κατοίκησης. Ταυτόχρονα, δείχνει το αίσθημα ασφάλειας που παρείχε ο οικισμός, αλλά και την οικονομική άνεση των κατοίκων. Τα οικήματα ήταν πετρόχτιστα, μονώροφα ή διώροφα, και η αρχιτεκτονική τους είχε αμυντικό χαρακτήρα.
Λειτουργούσαν και σαν φρούρια, γι’ αυτό δεν είχαν καθόλου μπαλκόνια, αλλά μικρά και στενά παράθυρα που εξυπηρετούσαν και ως πολεμίστρες. Όμοια και οι ναοί χτίστηκαν με αμυντικά χαρακτηριστικά, όπως είναι τα ελάχιστα και στενά παράθυρα-πολεμίστρες. Η Παλαιοχώρα, μέσα στην περίοδο της Ενετοκρατίας (1504-1799), τροφοδότησε με πληθυσμό το Περαχώρι και το παραθαλάσσιο Βαθύ, όπου σταδιακά μετατοπίστηκε το «κέντρο βάρους» της Νότιας Ιθάκης. Έτσι, παράλληλα με την μείωση του κινδύνου της πειρατείας, κάποια στιγμή μέσα στην Ενετοκρατία η πρωτεύουσα της Ιθάκης μεταφέρθηκε στο Βαθύ, που έγινε η «Χώρα» του νησιού. Τα Πεταλάτα ήταν πλέον η παλιά Χώρα της Ιθάκης και ονομάστηκαν «Παλιοχώρα» (και «Παλαιοχώρα»).
Στις αρχές του 19ου αιώνα η Παλαιοχώρα παρέμενε ένας οικισμός σε πλήρη οργάνωση και λειτουργία, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα είχε εγκαταλειφθεί.
Ν. Αγ. Ιωάννη Θεολόγου
Μεγάλος ναός ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής χτισμένος σε κεντρικό σημείο της Παλαιοχώρας. Ο ναός έχει πλακόστρωτο δάπεδο, μικρά ανοίγματα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής στους τοίχους και κτιστό τέμπλο με αγιογράφηση ανεκτίμητης αξίας. Ακριβώς δίπλα στην εκκλησία είναι χτισμένο το ψηλό πέτρινο καμπαναριό. Μπροστά στον ναό ο δρόμος σχηματίζει ένα πλάτωμα (αυλή ή πλατεία). Θεωρείται ως ο κεντρικός ναός της παλιάς πρωτεύουσας. Πρόσφατα το κτήριο στερεώθηκε και συντηρήθηκε. Επίσης τοποθετήθηκε στέγη για προστασία του από την φθορά.
Εξωκλήσι Παναγίας η Μαρουλάτικη
Μικρός ναός ρυθμού βασιλικής στην περιοχή της Παλαιοχώρας, χτισμένος ήδη την εποχή της Ενετοκρατίας, με πρώτη αναφορά το 1636. Στο κτιστό τέμπλο του και στην κόγχη του Ιερού Βήματος έχει σπουδαίες αγιογραφίες. Ο ναός αναστηλώθηκε το 1970 και από τότε λειτουργείται κάθε χρόνο στις 21 Νοεμβρίου.
Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Παλαιά Παναγία)
Μεγάλος ναός ρυθμού μονόκλιτης βασιλικής, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ήταν ο ενοριακός (κεντρικός) ναός του Περαχωρίου ως το 1953, όταν το κτήριο επλήγη από τους σεισμούς και εγκαταλείφθηκε. Ο ναός παρουσιάζει μνημειακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι θαυμάσιες πέτρινες κορνίζες των παραθύρων και η τριγωνική απόληξη (αέτωμα) πάνω από την θύρα εισόδου που βρίσκεται στον βόρειο (μακρό) τοίχο του ναού, ένα σπάνιο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό που καταστράφηκε κατά τις εργασίες συντήρησης του κτηρίου. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται μεγάλα τμήματα της εξαίρετης αγιογράφησης, το λίθινο δάπεδο, οι αναβαθμίδες του Ιερού Βήματος, η λίθινη Αγία Τράπεζα και περίτεχνο ξύλινο κιβώριο σπάνιας τεχνοτροπίας. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο μεταφέρθηκε στον σύγχρονο ναό του Αγίου Ραφαήλ (1980). Το προαύλιο του ναού περικλείεται από ψηλή μάνδρα με αρκετές εισόδους-ανοίγματα.
Νέα Παναγιά
Ο ενοριακός (κεντρικός) ναός του Περαχωρίου. Μεγάλη εκκλησία, ρυθμού βασιλικής, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Χτίστηκε σε αντικατάσταση του παλαιού ενοριακού ναού του Περαχωρίου (Παλαιά Παναγία), που εγκαταλείφθηκε μετά τους σεισμούς του 1953. Ο ναός εγκαινιάστηκε το 1958 και εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο. Η αυλόθυρα-κωδωνοστάσιο κτίστηκε το 1996. Στον ναό τιμάται ιδιαιτέρως ο Άγιος Σπυρίδων, επειδή το κτήριο χτίστηκε στην θέση του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα, που επίσης καταστράφηκε από τους σεισμούς.
Περαχώρι
Το Περαχώρι είναι ο ένας από τους συνολικά δύο οικισμούς της Νοτίου Ιθάκης και το μοναδικό χωριό του νότιου τμήματος του νησιού. Ο άλλος οικισμός είναι η πρωτεύουσα, Βαθύ. Το Περαχώρι βρίσκεται 1,5 χλμ. νότια του λιμανιού του Βαθέος και είναι χτισμένο σε μια πλαγιά με πολύ έντονη κλίση στην ανατολική πλευρά του Πεταλιάτικου βουνού, σε υψόμετρο που εκτείνεται από τα 200 μέτρα («Κάτω Χωριό») ως τα 300 μέτρα («Πάνω Χωριό»). Όμορφος οικισμός με περιποιημένα σπίτια χτισμένα ανάμεσα στα ελαιόδεντρα. Ανεβαίνοντας στις πιο ψηλές γειτονιές, η θέα γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακή και, όταν πια φτάσει κανείς στην θέση Αγνάντιο, στο «Πάνω Χωριό», η θέα είναι απεριόριστη. Πάνω από το Περαχώρι βρίσκεται το δάσος «Αφεντικός Λόγγος».Στην περιοχή του Περαχωρίου προϋπήρχαν οι οικισμοί Κουνουβάτο (χαμηλότερα στην πλαγιά) και Παλαιοχώρα (στο ίδιο ύψος, βορειοδυτικά).
Το Περαχώρι δημιουργήθηκε μέσα στην περίοδο της Ενετοκρατίας (1504-1797) από κατοίκους της Παλαιοχώρας που μετοίκισαν νοτιότερα στην πλαγιά του βουνού. Στα τέλη της Ενετοκρατίας (τέλη 18ου αιώνα) το Περαχώρι ήταν ένας πλήρως ανεπτυγμένος οικισμός. Τον 19ο και τον 20ό αιώνα το Περαχώρι τροφοδότησε με κατοίκους το παραθαλάσσιο Βαθύ. Οι σεισμοί του 1953 κατέστρεψαν τα περισσότερα από τα οικήματα του χωριού και ο οικισμός ανοικοδομήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το 1866, εποχή πληθυσμιακής ακμής της Ιθάκης, το Περαχώρι αριθμούσε 1.175 κατοίκους. Σήμερα ο πληθυσμός είναι 354 κάτοικοι. Ο οικισμός ονομάστηκε «Πέρα Χωριό» και αργότερα «Περαχώρι», επειδή βρίσκεται σε απόσταση από το Βαθύ και την Παλαιοχώρα. Η ονομασία «Πέρα Χωριό» (ως «Πέρα Χωρίον») αναφέρεται από το 1804. Σε παλαιότερα έγγραφα, ο οικισμός αναφερόταν απλώς ως «Χωρίο». Ο κάτοικος ονομάζεται Περαχωρίτης. Από τους ίδιους τους κατοίκους του, ο οικισμός ονομάζεται απλώς «Χωριό» και ο κάτοικος «Χωριανός».

bq1  3A.Περαχώρι - Βαθύ (από παλιό δρόμο)
   
details over description1
Ξεκούραστη διαδρομή που από το Περαχώρι ψηλά στην απότομη πλαγιά του βουνού σας κατεβάζει στο γαληνιο λιμάνι στο Βαθύ. Βρίσκεστε στο ψηλότερο σημείο του Περαχωρίου στο "Πάνω Χωριό", μπροστά στην αυλόπορτα του παλιού ναού του οικισμού. Κατηφορίζετε ανάμεσα στα όμορφα σπιτάκια, περνάτε μπροστά από το κωδωνοστάσιο του νεόυ ναού της Παναγίας και φτάνετε σε ένα φυσικό εξώστη του οικισμού με πανοραμική θέα προς το Περαχώρι, το βαθύ και την θάλασσα του Ιονίου. Διασχίζετε κατηφορικά τον οικισμό βαδίζοντας σε ένα δρόμο πολύ μεγάλης κλισης ώσπου φθάνετε σε ένα σταυροδρόμι. Δεξιά βλέπετε τον ναό του Αγίου Γερασίμου. Είστε πλέον στο "Κάτω Χωρίο". Ρίξτε μια ματιά πίσω σας: η εικόνα του οικισμού γαντζωμένου στην απότομη πλαγιά του Πεταλιάτικου βουνού είναι υποβλητική! Από εδώ θα ακολουθήσετε τον παλιό δρόμο που συνέδεε το Περα΄χωρι με το Βαθύ, κατηφορίζοντας δίπλα στο ρέμα. Αφήνοντας πίσω σας τα τελευταία σπίτια του οικισμού, φτάνετε σε ένα πέτρινο γεφυράκι. Ε΄δω είναι η "Πύλη Εισόδου" του Περαχωρίου -τόπος υποδοχής, ξεπροβοδίσματος και αποχαιρετισμού.
Βγαίνετε από το χωριό και συνεχίζετε κατηφορικά στην δασωμένη ρεμετιά, ώσπου μπαίνετε στην κτηματική περιοχή του Βαθέος, Ένα μονοπατι με πέτρινα τοιχία και από τις δύο πλευρές που περνά δίπλα από ένα παλιό ανεμόμυλο, θα σας δώσει μια τέλεια αγροτική εικόνα ελάχιστα μέτρα έξω απόμτον αστικό ιστό! Όταν φτάσετε στηνν πόλη, μια θαυμάσια πέτρινη σκάλα θα σας οδηγήσει δεξιά στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών, χαρακτηριστικό κτήριο της εποχής της Ενετοκρατίας. Μετά τον ναό, κατεβαίνοντας τα λιθόστρωτα σκαλία θαν έχετε την ευκαιρία να συλλέξετε υπέροχες εικόνες απόμ τον οικισμό των προηγούμενων αιώνων - διώροφα σπίτια παραδοσιακής επτανησιακής αρχιτεκτονικής, ξυλινες πόρτες με πελεκητές παραστάσεις, μπαλκόνια με λεπτοδουλεμένα φουρούσια, πλακώστρωμένες αυλές, όμορφες αυλόθηρες - και φθάνετε γρήγορα στο κέντρο της πόλης στο λιμάνι.
Περαχώρι
Το Περαχώρι είναι ο ένας από τους συνολικά δύο οικισμούς της Νοτίου Ιθάκης και το μοναδικό χωριό του νότιου τμήματος του νησιού. Ο άλλος οικισμός είναι η πρωτεύουσα, Βαθύ. Το Περαχώρι βρίσκεται 1,5 χλμ. νότια του λιμανιού του Βαθέος και είναι χτισμένο σε μια πλαγιά με πολύ έντονη κλίση στην ανατολική πλευρά του Πεταλιάτικου βουνού, σε υψόμετρο που εκτείνεται από τα 200 μέτρα («Κάτω Χωριό») ως τα 300 μέτρα («Πάνω Χωριό»). Όμορφος οικισμός με περιποιημένα σπίτια χτισμένα ανάμεσα στα ελαιόδεντρα. Ανεβαίνοντας στις πιο ψηλές γειτονιές, η θέα γίνεται όλο και πιο εντυπωσιακή και, όταν πια φτάσει κανείς στην θέση Αγνάντιο, στο «Πάνω Χωριό», η θέα είναι απεριόριστη. Πάνω από το Περαχώρι βρίσκεται το δάσος «Αφεντικός Λόγγος».Στην περιοχή του Περαχωρίου προϋπήρχαν οι οικισμοί Κουνουβάτο (χαμηλότερα στην πλαγιά) και Παλαιοχώρα (στο ίδιο ύψος, βορειοδυτικά).
Το Περαχώρι δημιουργήθηκε μέσα στην περίοδο της Ενετοκρατίας (1504-1797) από κατοίκους της Παλαιοχώρας που μετοίκισαν νοτιότερα στην πλαγιά του βουνού. Στα τέλη της Ενετοκρατίας (τέλη 18ου αιώνα) το Περαχώρι ήταν ένας πλήρως ανεπτυγμένος οικισμός. Τον 19ο και τον 20ό αιώνα το Περαχώρι τροφοδότησε με κατοίκους το παραθαλάσσιο Βαθύ. Οι σεισμοί του 1953 κατέστρεψαν τα περισσότερα από τα οικήματα του χωριού και ο οικισμός ανοικοδομήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Το 1866, εποχή πληθυσμιακής ακμής της Ιθάκης, το Περαχώρι αριθμούσε 1.175 κατοίκους. Σήμερα ο πληθυσμός είναι 354 κάτοικοι. Ο οικισμός ονομάστηκε «Πέρα Χωριό» και αργότερα «Περαχώρι», επειδή βρίσκεται σε απόσταση από το Βαθύ και την Παλαιοχώρα. Η ονομασία «Πέρα Χωριό» (ως «Πέρα Χωρίον») αναφέρεται από το 1804. Σε παλαιότερα έγγραφα, ο οικισμός αναφερόταν απλώς ως «Χωρίο». Ο κάτοικος ονομάζεται Περαχωρίτης. Από τους ίδιους τους κατοίκους του, ο οικισμός ονομάζεται απλώς «Χωριό» και ο κάτοικος «Χωριανός».
Νέα Παναγιά
Ο ενοριακός (κεντρικός) ναός του Περαχωρίου. Μεγάλη εκκλησία, ρυθμού βασιλικής, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Χτίστηκε σε αντικατάσταση του παλαιού ενοριακού ναού του Περαχωρίου (Παλαιά Παναγία), που εγκαταλείφθηκε μετά τους σεισμούς του 1953. Ο ναός εγκαινιάστηκε το 1958 και εορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο. Η αυλόθυρα-κωδωνοστάσιο κτίστηκε το 1996. Στον ναό τιμάται ιδιαιτέρως ο Άγιος Σπυρίδων, επειδή το κτήριο χτίστηκε στην θέση του ναού του Αγίου Σπυρίδωνα, που επίσης καταστράφηκε από τους σεισμούς.
Ν. Αγίου Γερασίμου
Ναός ρυθμού βασιλικής που βρίσκεται στην χαμηλότερη περιοχή του Περαχωρίου, το λεγόμενο «Κάτω Χωριό». Μετασεισμικό κτήριο, χτισμένο στην θέση του παλαιότερου ναού που καταστράφηκε με τους σεισμούς του 1953. Τα πέτρινα σκαλιά της θύρας εισόδου είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από τον παλαιό ναό.Δίπλα στον ναό είναι κτισμένο το κωδωνοστάσιο.
Προσκυνητάρι Αγίου Ραφαήλ
Προσκυνητάρι με την επιγραφή: «Τόπος αποχαιρετισμού Αγίου Ραφαήλ», χτισμένο δίπλα στο γεφυράκι όπου σύμφωνα με την παράδοση έγινε ο αποχαιρετισμός του Γεωργίου Λάσκαρη ή Λασκαρίδη (μετέπειτα Αγίου Ραφαήλ) με τον πατέρα του, Διονύσιο. Κατά την παράδοση, ο Άγιος Ραφαήλ (1410-1463) γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Κουνουβάτο, που σήμερα είναι συνοικισμός του Περαχωρίου.
Μύλος στο Καρτέρι
Παλιός πέτρινος ανεμόμυλος, χτισμένος στην κορυφή λόφου στην δυτική πλευρά του λιμανιού, στην αγροτική περιοχή του Βαθέος. Ο ανεμόμυλος αναφέρεται από το 1810.
1 Blanc
Ν. Παναγίας Βλαχερνών
Ναός ρυθμού βασιλικής, χτισμένος σε δυτικό ύψωμα της πόλης. Σε εντοιχισμένη πλάκα αναγράφεται η χρονολογία 1792, αλλά παλαιότερα έγγραφα αναφέρουν ότι ο ναός είναι κτίσμα του 1720 και λειτουργούσε ως μονή. Όλες οι εικόνες του ξυλόγλυπτου τέμπλου είναι αγιογραφημένες από το εργαστήριο των Περλιγκίδων του Ληξουρίου της Κεφαλονιάς. Στην αυλή του ναού υπάρχει μέτριου ύψους κωδωνοστάσιο, ίδιας περίπου χρονολόγησης, με κλίμακα που αποτελείται από πέτρινους λαξευμένους σπονδύλους οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί ο ένας πάνω στον άλλο. Ο ναός πήρε το όνομά του από την ιστορική Παναγία των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης και είναι αφιερωμένος στην κατάθεση της τιμίας Εσθήτος της Θεοτόκου. Εορτάζει στις 2 Ιουλίου.
Σκάλα Παναγίας Βλαχερνών
Επίσημη, λίθινη σκάλα που οδηγεί στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών.
Προτομή Ομήρου
Έργο του γλύπτη Στάθη Αλεξόπουλου, που τοποθετήθηκε το 2011 στην πλατεία του Βαθέος απέναντι από το άγαλμα του Οδυσσέα. Στην βάση της προτομής είναι χαραγμένος ο χρησμός του Μαντείου του Δελφών προς τον αυτοκράτορα της Ρώμης, Αδριανό: «έδος δ’ Ιθακήσιός εστιν. Τηλέμαχος δε πατήρ και Νεστορέη Επικάστη μήτηρ, η μιν έτικτε βροτών πολύ πάνσοφον άνδρα», δηλαδή: «…ως προς την διαμονή του είναι Ιθακήσιος. Πατέρας του ήταν ο Τηλέμαχος και μητέρα του η Επικάστη, της γενιάς του Νέστορα – αυτή τον γέννησε ως τον πιο σοφό ανάμεσα στους ανθρώπους».
Άγαλμα Οδυσσέα
Έργο της Ιθακήσιας γλύπτριας Κορίνας Κασσιανού, που τοποθετήθηκε το έτος 2011 στον μικρό μόλο της πλατείας στο Βαθύ. Το άγαλμα είναι δισυπόστατο: από την μια πλευρά ο βασιλιάς της Ιθάκης ατενίζει αγέρωχος το πέλαγος και από την άλλη κωπηλατεί με αγωνία και γενναιότητα.
Βαθύ
Βαθύ ονομάζεται ο κόλπος-φυσικό λιμάνι της Νοτίου Ιθάκης, αλλά και ο οικισμός που είναι χτισμένος στον μυχό του κόλπου αυτού, η πρωτεύουσα του νησιού. Ο κόλπος ονομάστηκε «Βαθύ», επειδή εισχωρεί σε μεγάλο βάθος στην στεριά. Το μεγάλο οριζόντιο βάθος του, η στενή του είσοδος και το ότι βρίσκεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο του Μώλου τον κάνουν ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας. Από την ονομασία του κόλπου, ονομάστηκε «Βαθύ» και ο οικισμός. Η ονομασία «Βαθύ» αναφέρεται από το 1548 ως ονομασία του λιμανιού. Ως ονομασία του οικισμού αναφέρεται από το 1675. Μελετητές τοποθετούν στον κόλπο Βαθύ τον ομηρικό «λιμένα του Φόρκυνος», όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα, λόγω της ομοιότητας προς την ομηρική περιγραφή (Οδύσσειας ν 96-101). Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν κατοίκηση στην θέση του σημερινού οικισμού κατά την Ρωμαϊκή Εποχή. Στον Μεσαίωνα το φυσικό λιμάνι Βαθύ αποκτά μεγάλη σπουδαιότητα.
5
5
Με την Ενετοκρατία (1504-1797), οι νέοι κυρίαρχοι της Ιθάκης από την αρχή θεώρησαν σπουδαίο τον κόλπο Βαθύ, τον οποίο είχαν μάθει να εκτιμούν κατά τις ναυμαχίες εκείνων των χρόνων ως ναύσταθμο κατεξοχήν ασφαλή. Έτσι επέλεξαν την θέση της Παλαιοχώρας, στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Βαθέος, ως διοικητικό κέντρο («πρωτεύουσα») της Ιθάκης. Μέσα στην περίοδο της Ενετοκρατίας, κάτοικοι της Παλαιοχώρας και του Κουνουβάτου άφησαν τους οικισμούς τους και μετοίκισαν κοντά στο λιμάνι και σταδιακά το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της Νότιας Ιθάκης μετατοπίστηκε από την Παλαιοχώρα στο Βαθύ. Έτσι, οι Ενετοί μετέφεραν εκεί την διοικητική έδρα του νησιού. Μετά την Ενετοκρατία ο πληθυσμός του Βαθέος ενισχύθηκε από κατοίκους του Περαχωρίου και αργότερα όλης της Ιθάκης που αποφάσισαν να μετοικήσουν στην πρωτεύουσα. Ο πληθυσμός του Βαθέος το 1866, εποχή πληθυσμιακής ακμής, ήταν 4.516 κάτοικοι. Σύμφωνα με την απογραφή 2011 ο πληθυσμός είναι 1.816 κάτοικοι.
 
Βαθύ ονομάζεται ο κόλπος-φυσικό λιμάνι της Νοτίου Ιθάκης, αλλά και ο οικισμός που είναι χτισμένος στον μυχό του κόλπου αυτού, η πρωτεύουσα του νησιού. Ο κόλπος ονομάστηκε «Βαθύ», επειδή εισχωρεί σε μεγάλο βάθος στην στεριά. Το μεγάλο οριζόντιο βάθος του, η στενή του είσοδος και το ότι βρίσκεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο του Μώλου τον κάνουν ένα από τα ασφαλέστερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας. Από την ονομασία του κόλπου, ονομάστηκε «Βαθύ» και ο οικισμός. Η ονομασία «Βαθύ» αναφέρεται από το 1548 ως ονομασία του λιμανιού. Ως ονομασία του οικισμού αναφέρεται από το 1675. Μελετητές τοποθετούν στον κόλπο Βαθύ τον ομηρικό «λιμένα του Φόρκυνος», όπου οι Φαίακες άφησαν κοιμισμένο τον Οδυσσέα, λόγω της ομοιότητας προς την ομηρική περιγραφή (Οδύσσειας ν 96-101). Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν κατοίκηση στην θέση του σημερινού οικισμού κατά την Ρωμαϊκή Εποχή. Στον Μεσαίωνα το φυσικό λιμάνι Βαθύ αποκτά μεγάλη σπουδαιότητα.
5